Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması Ve Tenfizi

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi: Yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve Türkiye’de bu kararlarının hem uygulanabilmesi hem de geçerli olması için tanıma ve tenfizi gerekmektedir. Bağımsız ülke olmanın en önemli gerekliliklerinden biri olan yargı bağımsızlığı kapsamında tanıma ve tenfiz davalarının görülmesi zorunludur. Türk hukukunda yabancı mahkeme kararlarının etkili olması için davanın niteliğine göre tanıma ve tenfiz yapılması gerekir.

Tanıma ve tenfiz kavramları yan yana anılan iki kavram olmasına rağmen temelde farklı niteliklere sahiptir. Tanıma, yabancı mahkeme kararının başka bir ülkede de kabulüdür. Ancak tenfiz, yabancı mahkeme kararının hükümlerinin Türkiye’de icra edilmesini ifade eder. Bu yönüyle herhangi bir yabancı mahkeme kararı için Türkiye’de tanıma mı tenfiz mi yoksa her iki dava birden mi açılması gerektiği kararın niteliğine göre belirlenecektir.

Tabına ve Tenfiz Davası Nedir?

Tanıma ve tenfiz davası kısaca, yabancı mahkeme tarafından verilen herhangi bir mahkeme kararının hükümlerinin kabul edilmesi veya kararın Türkiye’de de hüküm doğurmasının kabuldür. İki farklı kavram olsa da tanıma ve tenfiz davaları birbirinin tamamlayıcısı olarak görülmektedir. Tanıma ve tenfiz yönetmeliği ve kanunlara göre Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında verilen tüm mahkeme kararları için bu davaların açılması gerekmektedir.

Tanıma ve tenfiz kararı verilmesi için temelde belirli şartlara dayandırılmıştır. Bu şartların sağlanması ve ortada verilmiş resmi bir yabancı mahkeme ilamının bulunması şarttır. Yabancı ülkede yaşayan Türk vatandaşlarının çok sık karşılaştığı bu kavramlar en çok boşanma davalarıyla birlikte anılmaktadır.

Yabancı Mahkeme Kararı Tanıması İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

Yabancı mahkeme tarafından verilen mahkeme kararının, özel hukuk alanında verilmiş ve kesinleşmiş olması halinde, Türkiye’de kesin hüküm etkisinin kabul edilmesi tanıma davası ile mümkündür. Tanıma kararının verilmesi için gerekli şartlar;

• Yabancı mahkeme tarafından kesinleşmiş ilamın bulunması,
• Kararın şeklen ve kanunlara uygun olarak kesinleşmiş olması,
• Özel hukuk alanında karar verilmiş olması,
• Kararın, kamu düzenine, ahlaka ve kanunlara aykırılık teşkil etmemesi,
• Davalının savunma hakkı gözetilerek kara verilmiş olması

Tanıma davalarında karar verilmesi için gerekli olan başlıca şartlara arasında yer almaktadır. Tanıma ve tenfiz davası şartları büyük oranda benzerlik göstermektedir.

Tenfiz Kararının Verilmesi İçin Gerekli Şartları Nelerdir?

Tanıma davası için geçerli olan şartların yanı sıra, tenfiz davalarında yabancı mahkeme kararının, icra etkisi doğurabilmesi için farklı şartlarda aranmaktadır. Tenfiz kararının verilmesi için tanıma şartlarından farklı olarak, yabancı mahkeme kararının karşılıklılık esasına uygun olması gereklidir. Tenfiz kararı için karşılıklılık esasına göre;

• Tenfizi mümkün kılan kanun hükmünün olması,
• Kararın fiilinin uygulamasının bulunması,
• Türkiye ve karar veren mahkemenin ülkesi arasında anlaşma olması

Gerekmektedir. Türkiye ile tanıma tenfiz anlaşması yaban ülkeler tarafından verilen mahkeme kararları için Türkiye’deki mahkemeler tarafından tenfiz kararına hükmedilebilir.

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması Ve Tenfizi

Yabancı Mahkemelerce verilmiş kararların Türkiye’de icra olunabilmesi  net kesin hüküm , teşkil etmesi  , verilen kararların Türk mahkemelerinde yeni  dava yoluyla tanınması tenfizine bağlıdır. Tanıma – Tenfiz davasında yabancı ülke mahkemesince verilen kararın hukuk ilkelerine, usulüne makul olup olmadığı incelenmektedir.

A. TANIMA

Yabancı mahkeme kararının, boşanmanın tanınması, Türkiye’de geçerli olması anlamına gelir. Tanınmamış yabancı mahkeme kararı,  ispat aracı olmaktan öteye geçemez. Verilmiş mahkeme kararıda Türkiye’de geçerliliği olmamaktadır.

B. TENFİZ

Yabancı mahkeme kararının tenfizi  icra edilebilirliği demektir. Verilen İlamın mahkemece tanınması hakkındadır. Tanımada icra değil o ilamdan net delil net hüküm olarak faydalanma durumu vardır.

C- TANIMA – TENFİZ DAVALARINA GENEL BİLGİ

1.  Tanıma – Tenfiz davaları kesinlikle usulüne makul davetiyeyle beraber açılacak duruşma yapılarak görülür, evrak üzerinden karar verilemez.

2.  Dava kolay usule tabidir.

3.   Adli tatilde görülebilir.

4.   Davacının Türkiye’de ikametgahı bulunmuyorsa teminat göstermesi gereklidir. Teminat miktarını hakim takdir edecektir. Karşılıklılık anlaşmasında, hususta muafiyet varsa teminat şartı aranmaz.

5.   Yetkili mahkeme Davalının ikametgahı, Türkiye’de ikametgahı bulunmuyorsa sakin olduğu yer mahkemesidir. İkametgahsız olanlar Ankara, İstanbul, İzmir mahkemeleri yetkilidir. (Üç ilden istediği birinde açılabilir.)

6.   Görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. (Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi)

D- TANIMA – TENFİZ DAVASI ARASINDA FARK

Türkiye Cumhuriyeti, ilamın verildiği Devlet arasında karşılıklılık esasına dayanan anlaşma olması, o devlette Türk mahkemelerinden verilmiş ilamların tenfizini mümkün kılan kanun hükmünün fiili uygulamanın bulunması şartı, o yer kanunları uyarınca, kendisine karşı tenfiz istenen kişinin hükmü veren mahkemeye usulüne makul şekilde biçimde çağrılmamış,  o mahkemede temsil edilmemiş, kanunlara aykırı biçimde gıyapta hüküm verilmiş,  kişinin sayılan hususlardan birine dayanarak tenfiz istemine karşı Türk Mahkemesine itiraz etmemiş olması şartları Tanımada aranmaz.

E- TANIMA – TENFİZ DAVA ŞARTLARI

Madde 34 – Yabancı mahkemelerden hukuk davalarına dair olarak verilmiş, o devlet kanunlarına göre netleşmiş bulunan ilamların Türkiye’de icra olunabilmesi yetkili Türk Mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır.

1- Yabancı mahkemeler tarafından verilmiş ilam olması gereklidir

a.  Madde tenfizden bahsetmektedir. Sayılan şartlar tanıma olmasa da hususlar geçerlidir.

b.  Maddede ifade edildiği üzere “mahkeme” tarafından verilmiş karar olması gereklidir. Yurt dışında  bazı durumlarda görülmekte olan kilise belediye, mahkeme sıfatı olmayan idari birimlerin verdiği kararlar belirtilen madde kapsamı dışındadır. Yargıtay 2.HD 13.04.1995 tarihli kararında Kopenhag Belediyesi tarafından verilen boşanma kararının Türkiye’de verilen kararın uygunluğu istemini sayılan gerekçeyle mümkün görmemiştir.

2- Kesinleşme Şartı

a)    Dava konusu ilamın biçimi, maddi anlamda netleşmiş kesinleşmiş olması gerekir. Kesinleşme hususu Türk Hukukuna göre değil dava konusu ilamı veren ülke hukukuna göre belirlenecektir.

b)     “… getirilmesi istenen kararı veren devletin kanunlarına göre netleşmesi ön koşuluna bağlıdır.” (Yargıtay 14. HD. 30.09.1985 tarih; 1985/5537 E; 1985/7505 K)

3- İlamın Hukuk Davalarına İlişkin Olması Gerekir

İlamın Hukuk davalarına ait olup olmadığı belirleme edilirken lex fori ilkesiyle belirlenecektir. Ceza, idare vs. yönelik kararlar davanın konusu olamaz. Yabancı mahkeme ilanı esas olarak ceza davasına dair olmakla beraber şahsi haklar hükümler içerirse MÖHUK 34/2 m gereğince ilamın yalnızca ilgili kısmı dava konusu edilebilir.Madde 34/2: Yabancı mahkemelerin ceza ilamlarında bulunan şahsi haklar hükümlerde tenfiz kararı istenebilir.

4- Yabancı İlamın Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisine Girmeyen Konuda Verilmiş Olması Gerekir

Madde 38/b İlamın Türk Mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen hususta verilmiş olması, Çalışma Aile Hukukuyla sınırlı kalındığından, hukuk dallarına girmeden maddenin boşanma ayrılık davaları yönünden değerlendirilmesi yapılacaktır. Boşanma – Ayrılık davaları münhasır Türk mahkemelerinin yetkisine giren konu olmadığından   problem bulunmamaktadır.

5- Dava Konusu Yabancı İlamın Türk Kamu Düzenine Açıkça Aykırı Olmaması Gerekir

Uygulamada karşılaşılan problemlerden bahsedecek olursak, verilen  kararların Türk kamu düzenine açıkça aykırılık teşkil edeceğidir.

YABANCI İLAMLARIN TENFİZİNE İLİŞKİN ŞARTLAR:

KARŞILIKLILIK İLKESİ

Madde 38/a: Türkiye Cumhuriyeti ilamın verildiği Devlet arasında karşılıklılık esasına dayanan anlaşma olması, devlette Türk mahkemelerinden verilmiş ilamların tenfizini mümkün kılan kanun hükmünün fiili uygulamanın bulunması, İki devlet arasında yapılmış anlaşma, anlaşma olmasa dahi fiilen tenfize dair uygulama varsa,  yabancı ülke yasalarında ilamlarının tenfizine dair hüküm varsa (Alman Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu) yabancı mahkeme ilamı tenfiz edilebilir. İlgili durumun olup olmadığı konusu mahkemece Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğüne müzekkere yazılarak sorulmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti arasında karşılıklılık esasına dayanan anlaşma bulunan devletler

•    İtalya
•     Romanya
•     Tunus
•      KKTC
•     Avusturya
•     Irak
•     Polonya
•     Ürdün
•     Cezayir
•     Azerbaycan
•     Hollanda
•     Arnavutluk
•     Çin
•     Gürcistan
•     Rusya
•     Ukrayna
•     Suriye
•     İsviçre
•     İran
•     İngiltere
•     Tacikistan