Sözleşmelerde Yetkili Mahkeme Neresidir?

Sözleşmelerde Yetkili Mahkeme Neresidir? Sözleşmelerde yetkili mahkeme, tarafların aralarında yaptığı sözleşmeye bağlı olarak değişebilir. Eğer sözleşmede yetkili mahkeme açıkça belirtilmişse, taraflar o mahkemede dava açmak zorundadır. Buna yetki sözleşmesi denir. Ancak yetki sözleşmesi yalnızca tacirler veya kamu tüzel kişileri arasında geçerlidir.

Yetki sözleşmesi yoksa, genel yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Ayrıca sözleşmenin ifa edildiği yer mahkemesi de yetkilidir. Yargıtay 11. HD, E.2016/2456, K.2017/3245 kararında, sözleşmenin ifa yerinin yetkili mahkeme olarak kabul edileceğini vurgulamıştır.

Hangi Mahkemede Dava Açılır?

Sözleşmeden doğan uyuşmazlıklar, davanın konusuna göre farklı mahkemelerde açılabilir. İş sözleşmeleri iş mahkemelerinde, kira sözleşmeleri sulh hukuk mahkemelerinde, ticari sözleşmeler ise asliye ticaret mahkemelerinde görülür. Eğer özel bir düzenleme yoksa, asliye hukuk mahkemesi görevli olur.

Örneğin bir kira alacağı davası sulh hukuk mahkemesinde açılırken, ticari sözleşmeden kaynaklanan alacak davası asliye ticaret mahkemesinde açılır. Yargıtay 6. HD, E.2018/2341, K.2019/4563 kararında, kira sözleşmesine ilişkin tahliye davalarının sulh hukuk mahkemelerinin görev alanında olduğunu açıkça belirtmiştir.

Sözleşmenin Feshi Halinde Hangi Zarar İstenir?

Sözleşmenin feshi halinde zarar talebi, fesih haklı mı yoksa haksız mı olduğuna göre değişir. Haklı fesihte genellikle tazminat talep edilemez. Ancak haksız fesihte karşı taraf uğradığı tüm zararları isteyebilir.

Bu zararlar içinde yapılan masraflar, ödenen bedeller ve işin yarım kalması nedeniyle doğan kayıplar vardır. Ayrıca kar mahrumiyeti yani beklenen kazançtan yoksun kalma da zarar kapsamında talep edilebilir. Yargıtay 15. HD, E.2017/3214, K.2018/4325 kararında, haksız fesih nedeniyle doğrudan zarar yanında kar mahrumiyetinin de tazmin edilmesi gerektiğini açıkça belirtmiştir.

Sözleşmelerde Yetkili Mahkeme Neresidir?

Sözleşmelerde yetkili mahkeme, tarafların yaptığı yetki sözleşmesine veya kanunda öngörülen genel kurallara göre belirlenir. Dava açılacak mahkeme, uyuşmazlığın türüne göre değişir. Sözleşmenin feshi halinde ise haksız fesih yapan taraf, karşı tarafın uğradığı maddi zararları ve kar kaybını ödemekle yükümlüdür. Yargıtay kararları da bu çerçevede tarafların haklarını korumaktadır.

Sözleşmelerde Yetkili Mahkeme Yargıtay Emsal Karar

Sözleşmelerde Yetkili Mahkeme, bir davaya yer itibariyle bakma iktidarına sahip mahkemeye “yetkili mahkeme”, bu hususu düzenleyen kurallara da “yetki kuralları” adı verilir (Alangoya/Yıldırım/Deren Yıldırım; Medeni Usul Hukuku Esasları, İstanbul 2009, s. 83; Pekcanıtez/Atalay/Özekes; Medeni Usul Hukuku, Ankara, 2009, s. 114).

YARGI ÇEVRESİ NEDİR

Her mahkemenin yargı yetkisi, belli bir coğrafi bölge ile sınırlıdır; buna o mahkemenin “yargı çevresi” denir. Bu yargı çevresinin sınırları, idari teşkilat sınırlarına göre belirlenir. Asliye ve sulh mahkemesinin yargı çevresi, bulunduğu ilçenin veya il merkezindekiler için merkez ilçenin sınırları içinde kalan bölgeyle sınırlıdır (Kuru/ Arslan/ Yılmaz; Medeni Usul Hukuku, Ankara,1995, s. 137).

GENEL YETKİ KURALI

1982.Anayasasının 142.maddesine göre, mahkemelerin yetkilerinin kanunla düzenleneceği belirtilmiş; 37/1.maddesinde ise, hiç kimse, kanunen tabi olduğu (kanunla yetkili kılınan) mahkemeden başka bir mahkeme önüne çıkarılamayacağı teminat altına alınmıştır. Bu nedenle, bir tüzük veya yönetmelik hükmü ile yetki kuralı konulamayacağı gibi, davalı kıyas yoluyla kanunen yetkili olan mahkemeden başka bir mahkeme önünde kendisini savunmaya zorlanamayacaktır (Kuru/ Arslan/ Yılmaz; a.g.e, s. 138).

Yetki kuralları, bütün davalar ve bazı davalar için olmak üzere ikiye ayrılır. Bunlardan kural olarak bütün davalar için uygulanan yetki kuralına, “genel yetki kuralı” ve bu mahkemeye de “genel yetkili mahkeme” denilmektedir.

Genel yetkili mahkeme, davalının ikametgâhındaki mahkemedir. Yani her dava, (kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça) açıldığı tarihte davalının (Medeni Kanun gereğince) ikametgahı sayılan yer mahkemesinde görülür (Kuru/ Arslan/ Yılmaz; a.g.e. s. 138; Pekcanıtez/Atalay/Özekes: a.g.e, s. 114).

Nitekim belirtilen ilke, mülga 1086 sayılı HUMK’nun 9.maddesinin 1.fıkrasının 1.cümlesinde aynen; “Her dava, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça açıldığı tarihte davalının Türk Kanunu Medenisi (01.01.2002 tarihinden itibaren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu) gereğince ikametgâhı sayılan yer mahkemesinde görülür” şeklinde ifade edilmiştir.(Aynı ilke 6100 sayılı HMK’nın 6.maddesinde düzenlenmiştir.)

Bundan başka, bazı davalar için davalının ikametgâhı mahkemesinin yanında, başka yer mahkemeleri de yetkili kılınmıştır. Örneğin sözleşmeden doğan davalarda, sözleşmenin yerine getirileceği yerdeki mahkeme de yetkilidir (mülga HUMK. m.10 ve HMK. m.10). İşte, bazı dava veya dava çeşitleri için kabul edilen istisnai nitelikteki yetki kurallarına da “özel yetki kuralları” denir.

Kural olarak, özel yetki, genel yetkiyi kaldırmaz, yani onunla birlikte uygulanır. Bu durumda davacı, isterse genel yetkili (davalının ikametgâhındaki) mahkemede, dilerse özel yetkili (sözleşmeden doğan davalarda sözleşmenin yerine getirileceği yerdeki) mahkemede davasını açabilir.

Fakat istisnai olarak, bazı davaların mutlaka belli bir yer mahkemesinde açılması kanunla öngörülmüştür ki, bu halde kesin yetki söz konusudur. Örneğin; gayrimenkulün aynına ilişkin davalar, yalnız gayrimenkulün bulunduğu yerde açılabilir (mülga HUMK. m.13 ve HMK. m. 12); davalının ikametgahı mahkemesinde açılamaz. Bu hallerde (kesin yetki hallerinde), genel yetki kaldırılmış olup, dava yalnız bu özel (ve kesin) yetkili mahkemede açılabilir (Kuru/ Arslan/ Yılmaz; a.g.e, s. 138).

SÖZLEŞMELERDE YETKİLİ İCRA DAİRESİ

Sözleşmelerde Yetkili İcra Dairesi; İcra dairesinin yetkisi hakkındaki kurallar kesin yetki kuralı olmadığından, icra dairesinin yetkisi hakkında da yetki sözleşmesi yapılabilir.

Taraflar arasında yapılmış yetki sözleşmesinde mahkemeden söz edilmiş ise, bu ifadenin icra dairelerini de kapsayıp kapsamadığı doktrinde tartışmalı ise de Yargıtay genellikle, bu kayıtların icra dairesini de kapsadığını kabul etmektedir. Zira uyuşmazlığın çözümü için yapılan yetki sözleşmesi sadece mahkemeden karar alınmasını değil, karardan önce veya sonra başvurulacak cebrî icrayı da kapsar (Pekcanıtez/Atalay/ Sungurtekin Özkan/ Özekes; İcra ve İflas Hukuku, Ankara, 2013 s.176).